การจัดทำแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์

1. การวางแผนการจัดทำแปลงขยายพันธุ์ ประชุมเพื่อกำหนดเป้าหมายการผลิตเมล็ดพันธุ์
ในแต่ละชนิดพันธุ์ โดยอาศัยข้อมูลพื้นฐานหลายด้าน ได้แก่

                  - ความต้องการทางการตลาด

                  - สภาพพื้นที่ในการจัดทำแปลงขยายพันธุ์

                  - กำหนดช่วงเวลาปลูก และเก็บเกี่ยวให้เหมาะสมกับความต้องการของลูกค้า

                  - สภาพภูมิอากาศที่เหมาะสมในการผลิต

                  - แหล่งที่มา และปริมาณเมล็ดพันธุ์ที่ใช้จัดทำแปลงขยายพันธุ์

2. การคัดเลือกพื้นที่

                  - พื้นที่มีสภาพที่ตั้งที่เหมาะสมต่อการผลิตข้าวพันธุ์นั้นๆ

                  - ดินมีความอุดมสมบูรณ์ อยู่ในเขตชลประทานหรือมีน้ำเพียงพอ

                  - พื้นที่ติดต่อกันเป็นแปลงใหญ่มีการคมนาคมสะดวก

                  - ไม่เป็นพื้นที่ระบาดของโรคและแมลงศัตรูข้าว

3. การคัดเลือกเกษตรกร

                  - เกษตรกรมีความพร้อม ความชำนาญ และประสบการณ์ในการปลูกข้าว

                  - สามารถเรียนรู้ และยอมรับวิทยาการผลิตเมล็ดพันธุ์ใหม่ๆ

                  - มีความซื่อตรง ให้ความร่วมมือในการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ และแนวทางการจัดทำแปลง

4. การจัดหาเมล็ดพันธุ์เพื่อการจัดทำแปลงขยายพันธุ์เมล็ดพันธุ์

                  - เมล็ดพันธุ์มีคุณภาพดีตามมาตรฐานของชั้นพันธุ์หลักหรือชั้นพันธุ์ขยาย

                  - สามารถทวนสอบแหล่งที่มาของเมล็ดพันธุ์ได้

                  - มีการยืนยันคุณภาพก่อนจ่ายเมล็ดพันธุ์

                  - มีปริมาณพอเพียง โดยคำนวณจากอัตราการขยายพันธุ์ที่เหมาะสมสำหรับข้าวพันธุ์นั้นๆ

5. การปฏิบัติดูแลรักษาแปลงขยายพันธุ์ข้าวเพื่อให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพสูง

                  - ปฏิบัติตามเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว

                  - มีการพักนา ให้ข้าววัชพืชงอกแล้วไถทำลาย

                  - ไถเตรียมดินอย่างน้อย 2 ครั้งคือ ไถดะ ไถแปร/ทำเทือกปรับหน้าดิน ให้เรียบสม่ำเสมอ

                  - ป้องกันการเสื่อมพันธุ์ โดยไม่ปลูกใกล้กับแปลงข้าวพันธุ์อื่นๆ หากปลูกใกล้ต้องมีแนวกันการปนพันธุ์

                  - ใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน หรือตามคำแนะนำของกรมการข้าว

                  - มีการวิเคราะห์ปัญหา และสรุปผลการดำเนินงานเมื่อเสร็จสิ้นฤดู

6. การตรวจตัดพันธุ์ปน

                  ควรปฏิบัติ 3 - 5 ระยะ ดังนี้

                  - ระยะกล้า

                  - ระยะแตกกอ

                  - ระยะออกดอก

                  - ระยะโน้มรวง

                  - ระยะสุกแก่

7. การเก็บเกี่ยว และการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว

          7.1 การเก็บเกี่ยว

                  - มีการระบายน้ำออกจากแปลงนาก่อนเก็บเกี่ยวประมาณ 10 วัน เพื่อให้ข้าวสุกแก่สม่ำเสมอ

                  - เก็บเกี่ยวข้าวหลังจากวันที่ข้าวออกดอก 30 วัน (วันที่ข้าวออกดอก หมายถึง วันที่รวงข้าวมีดอกบานประมาณ 80% ของพื้นที่ปลูก)

                  - ทำความสะอาดรถเกี่ยวนวดก่อนเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ์

          7.2 การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว

                  - การนวดทำความสะอาดเบื้องต้น

                  - เครื่องนวดข้าวขนาดเล็ก

                  - เครื่องเกี่ยวนวดข้าว

                  - การลดความชื้น

                  - ระดับความชื้นที่ปลอดภัยสำหรับการเก็บรักษาของเมล็ดพันธุ์ข้าวคือ 13-14 %

                  - การตากบนลานตาก ควรมีวัสดุรองรับ ไม่ควรตากเมล็ดพันธุ์บนพื้นดินโดยตรง และควรเกลี่ยเมล็ดพันธุ์ที่ตากเพื่อให้รับความร้อนทั่วถึงอย่างน้อยวันละ 2-3 ครั้ง